Gemeenteraad – gekozen volksvertegenwoordigers
De gemeenteraad, afgekort ook wel de raad genoemd, wordt rechtstreeks door de inwoners van de gemeente gekozen. Dat gebeurt om de vier jaar bij de gemeenteraadsverkiezingen. De volgende raadsverkiezingen vinden plaats in 2026. Het aantal raadsleden is afhankelijk van het aantal inwoners van de gemeente. De kleinste gemeenten hebben 9 raadsleden, de grootste 45. De raad beslist bij meerderheid van stemmen. De leden van de raad zijn meestal lid van een politieke partij. Dat kan een plaatselijke afdeling van een landelijke partij zijn, maar ook een lokale partij of groepering. De leden van één partij in een gemeenteraad vormen tezamen een fractie met als belangrijkste woordvoerder de fractievoorzitter. De burgemeester is de voorzitter van de gemeenteraad. Als voorzitter van de gemeenteraad heeft de burgemeester geen stemrecht. Wel kan hij in de vergadering van de raad aan de discussie deelnemen. De raad wordt in zijn werkzaamheden bijgestaan door een griffie.
Taken en commissies
Gemeenteraadsvergaderingen worden meestal maandelijks gehouden; in grote gemeenten soms vaker. Ze zijn openbaar. De agenda wordt ruim van tevoren bekend gemaakt, vaak ook via de plaatselijke krant en de website van de gemeente. De gemeenteraad is het hoogste orgaan van een gemeente en heeft drie belangrijke taken.
- Ten eerste stelt de raad de grote lijnen vast voor het beleid van een gemeente. Raadsleden moeten zich daarom bezighouden met de vraag hoe de gemeente er over een aantal jaren uit zou moeten zien. Moet de gemeente bijvoorbeeld nog verder groeien? Moet de gemeente aantrekkelijker worden voor toeristen? Moeten er meer fietspaden komen?
- Ten tweede controleert de raad of het college van burgemeester en wethouders zijn bestuurstaken goed uitvoert. Past het beleid van het college binnen de lijnen die de raad heeft uitgezet? Doet het college waar de raad om heeft gevraagd? Om dat goed te kunnen beoordelen, moet het college verantwoording afleggen aan de raad.
- Ten derde is het de taak van raadsleden om de inwoners van de gemeente te vertegenwoordigen. Daarom is het goed als raadsleden veel met inwoners praten – op bijeenkomsten, maar ook gewoon op straat. Dan horen ze wat er zoal leeft in de gemeente.